| Aantekeningen |
- Theophanu (Grieks: Te?fa??, Theophano of Te?f???a, Theophania) (Constantinopel, ca. 960 - Nijmegen, 15 juni 991) was een Byzantijnse prinses, een (aangetrouwde) nicht van de Byzantijnse keizer Johannes I Tzimiskes. Op 14 april 972 huwde zij op ongeveer twaalfjarige leeftijd met keizer Otto II en werd zodoende keizerin van het Heilige Roomse Rijk. Na de dood van Otto II werd zij regentes voor haar zoon keizer Otto III.
Familie
Otto I had voor zijn zoon, Otto II, om een Byzantijnse prinses gevraagd om zo op passende wijze een verdrag te verzegelen tussen het Heilige Roomse Rijk en het Byzantijnse Rijk. Een onverstandige verwijzing door de paus in een brief aan de keizer van Constantinopel, waarin hij deze als "Grieks", in plaats van als "Romanoi" bestempelde, net toen Otto's ambassadeur, Liutprand van Cremona, aan het Byzantijnse hof verbleef, had de eerste ronde van de onderhandelingen tot een abrupt einde gebracht. Maar na de kroning van een nieuwe keizer konden de onderhandelingen eerst worden hervat en vervolgens tot een goed einde worden gebracht. Theophanu arriveerde in 972 stipt op tijd, in grootse stijl en vergezeld van grote rijkdommen in Ravenna. Volgens de kronikeur Thietmar van Merseburg was Theophanu echter niet de virgo desiderata (gewenste maagd), een echte keizerlijke prinses, die het Saksische gezelschap verwachtte. Theophanu staat in het huwelijkscontract beschreven als de neptis (nicht) van keizer Johannes I Tzimiskes (??????? ? ?s?µ?s???). Theophanu was een dochter van Konstantinos Skleros (???sta?t???? S??????), een broer van de valse keizerkandidaat Bardas Skleros (???da? S??????). Haar moeder was Sophia Phokaina (S?f?a F??a??a), een nicht van keizer Nikephoros II (????f???? ??). Haar vaders zuster, Maria Skleraina (?a??a S????a??a), was de eerste echtgenote van Tzimisces. De conclusie luidt derhalve dat Theophanu een aangetrouwd familielid van de Byzantijnse keizerlijke families was en dat zij van Armeense afkomst was.
Kinderen
Theophanu en Otto werden op 14 april, 972 door paus Johannes XIII in de Sint Pieter in de echt verbonden. Dezelfde dag werd Theophanu in Rome tot keizerin van het Heilige Roomse Rijk gekroond. Het paar kreeg vijf kinderen, de eerste toen de keizerin ongeveer 15 jaar was:
Adelheid, (973/974–1045), non in de abdij van Quedlinburg en tijdens zijn opstand ontvoerd door Hendrik II van Beieren. In 999 abdis van Quedlinburg, 1014 van Gernrode en in 1039 van de abdij van Gandersheim
Sophia (oktober 975 – eind januari 1039), opgevoed in de abdij van Gandersheim waar ze non werd, 1002 abdis van Gandersheim en in 1012 ook abdis van Sticht Essen
Mathilde (979 – Echtz, 1025), gehuwd met paltsgraaf Ezzo van Lotharingen en moeder van tien kinderen, waaronder Richeza, koningin van Polen
Otto III, (juni/juli 980–1002), Rooms keizer,
Een dochter, een tweelingzus van Otto, zij stierf vóór 8 oktober 980
Leven als keizerin
Theophanu kreeg als morgengave nog te veroveren gebieden in Zuid-Italië maar ook vele andere goederen, o.a. Walcheren en bezittingen bij Tiel en de functie van voogd van de abdij van Nijvel. Als bruidsschat bracht ze Capua en Benevento in, ook gebieden die feitelijk nog moesten worden veroverd. Deze regeling rond hun huwelijk zal een belangrijke drijfveer voor Otto zijn geweest in zijn poging om Zuid-Italië te veroveren.
Theophanu vergezelde haar echtgenoot op al diens reizen. Ook ondertekende zij onder haar eigen naam documenten als keizerin. Op 7 december 983 overleed Otto II plotseling. Hij werd begraven in Rome. Drie weken later, met Kerstmis, liet Theophanu hun driejarige zoon kronen als Otto III. Zij benoemde zichzelf tot keizerin-regent namens haar zoon. Hertog Hendrik II van Beieren ontvoerde Otto III in het voorjaar van 984, maar werd na enige tijd gedwongen om het kind weer terug te geven aan zijn moeder. Theophanu regeerde samen met haar schoonmoeder Adelheid als regentes met steun van Willigis, de aartsbisschop van Mainz, en Hildebold van Worms, de bisschop van Worms. In 986 werd zij gehuldigd door de vorsten van Bohemen en Polen. Het volgende jaar steunde zij de verkiezing van Hugo Capet tot koning van Frankrijk. Ook wist ze in 987 Adelheid uit haar positie als regentes te zetten. Theophanu regeerde nu alleen als "imperatrix". Toen Theophanu in 991 overleed deed Adelheid geen moeite om haar vreugde te verbergen. Zij verbood zelfs herdenkingen voor haar. Omdat Otto III nog een kind was, nam Adelheid het regentschap weer over, totdat Otto III in 996 oud genoeg was om zelf te regeren.
Theophanu werd op haar verzoek begraven in het Pantaleonklooster in Keulen, dat ze had begunstigd. Ze had relieken van Albanus van Engeland naar het klooster laten brengen voor een altaar waarbij haar graf zou komen.
Albert van Metz beschrijft Theophanu als een onaangename, spraakzame vrouw. Theophanu werd ook bekritiseerd om haar decadentie, die tot uiting kwam dat zij zich eens per dag baadde en dat zij een voorliefde had voor luxe kleding en sieraden. Ze wordt gezien als de persoon die de vork in West-Europa invoerde - kronikeurs maken melding van de verbazing die zij veroorzaakte toen ze gebruik maakte van een "tweetandige gouden vork" om voedsel naar haar mond te brengen, dit in plaats van hiervoor haar handen en vingers te gebruiken, zoals toentertijd de norm was. De theoloog Petrus Damiani beweert zelfs dat Theophanu een affaire zou hebben gehad met John Philagathos, een Griekse monnik uit Zuid-Italië, die korte tijd regeerde als de tegenpaus Johannes XVI.
De kronikeur van Thietmar van Merseburg loofde haar als volgt:
"Hoewel [Theophanu] van het zwakke geslacht was, bezat zij de eigenschappen matigheid, betrouwbaarheid en goede omgangsvormen. Op deze manier beschermde zij met mannelijke waakzaamheid de koninklijke macht voor haar zoon, vriendelijk voor al diegenen die eerlijk waren, maar met angstaanjagende superioriteit tegen rebellen."
|
ca. 960 - 991 (~ 31 jaar)
Romanos II van Byzantium
ca. 938 - 963 (~ 25 jaar)
