Aantekeningen:

Richard I van Normandië (28 augustus 933 – Fécamp, 20 november 996), ook Richard zonder Vrees (Frans: Richard Sans Peur) genoemd, was de eerste hertog van Normandië, van 942 tot 996.

Jeugd en herovering van Normandië
Richard was een zoon van Willem I van Normandië en diens vrouw Sprota. Zijn grootvader Rollo was de eerste heerser van Normandië. Toen zijn vader stierf in 942 was Richard te jong om hem op te volgen. Koning Lodewijk IV van Frankrijk veroverde Normandië en Richard werd overgebracht naar Laon, zogenaamd voor zijn opvoeding. Met hulp van Osmund de Centeville, Bernard de Senlis (een vriend van Rollo), Ivo de Bellême en Bernard de Deen, wist Richard echter te ontsnappen. Ondertussen benoemde Lodewijk in 943 Herluinus II van Ponthieu, graaf van Montreuil (Pas-de-Calais) tot gouverneur van Normandië. Zelf bezette Lodewijk de Normandische gebieden ten noorden van de Seine. Hugo de Grote maakte gebruik van de situatie en bezette Gacé, Évreux en belegerde Bayeux. Normandisch verzet met hulp van Vikingen had nog weinig effect. In 945 wist Bernard de Deen echter Lodewijk en Hugo de Grote tegen elkaar uit te spelen: hij beloofde Lodewijk de volledige onderwerping van Normandië en beloofde tegelijk aan Hugo de Normandische hulp tegen Lodewijk. Hugo liet zich overhalen om acties tegen Lodewijk te beginnen. Tegelijk viel een nieuwe hulptroep van Vikingen Normandië binnen. Lodewijk viel aan, zonder steun van Hugo, en werd op 13 juli 945 verslagen bij de rivier de Dives. De Normandiërs wisten Lodewijk IV gevangen te nemen en droegen hem over aan Hugo de Grote, Herluinus van Ponthieu werd in de veldslag gedood. Na de veldslag wist Richard de rijksgroten over te halen om zijn bestuur en de zelfstandigheid van Normandië te erkennen.

In 946 viel Lodewijk opnieuw Richard aan, met hulp van Otto I de Grote, Arnulf I van Vlaanderen, Koenraad van Bourgondië en Alain of Alan II van Bretagne. Het bondgenootschap belegerde Richard in Rouen. De Normandiërs verdedigden zich fel en Richards agenten probeerden met valse geruchten verdeeldheid te zaaien onder de aanvallers. Daardoor trok eerst Arnulf en daarna ook Otto zich terug van het beleg, en moesten Lodewijk en zijn resterende bondgenoten zich ook terugtrekken. Bij hun terugtocht werden ze tot aan Amiens aangevallen door kleine Normandische eenheden. Met hulp van Harald I van Denemarken wist Richard in 947 Normandië definitief onder zijn gezag te brengen. Hij sloot een bondgenootschap met Hugo de Grote en verloofde zich met diens dochter Emma.

Bestuur
Richard was een belangrijke figuur in de transformatie van een militaire nederzetting van Vikingen naar Normandiërs en een Franse feodale staat. Hij sprak zowel Oudnoords als Frans. Richard introduceerde het feodale systeem in Normandië en kon daardoor zijn leger reorganiseren op basis van zware cavalerie. Hij bevorderde het christendom dat zo de overheersende godsdienst in Normandië werd. Richard zorgde ervoor dat de abdijen van Fontenelle en Mont Saint-Michel weer gingen functioneren en herstelde het gezag van de bisschoppen in Normandië. Hij bouwde een grafelijke residentie in Fécamp en liet de kerk daar herstellen, om als zijn familiekerk te dienen. Richard gaf opdracht om een geschiedenis van Normandië te schrijven.

Ook politiek is de transformatie zichtbaar. Waar zijn politiek eerst sterk op andere Vikingen was gericht, werd Richard steeds meer een volwaardige speler in de feodale politiek van Frankrijk. Ook ontwikkelde hij goede betrekkingen met Engeland.

Politiek en oorlog
Richard steunde Hugo in 948 bij het beleg van Soissons. Na het overlijden van Hugo de Grote werd hij enige tijd voogd van Hugo Capet en in 960 trouwde hij met Emma. Emma overleed echter al in 966, kinderloos.

In 961 probeerde Theobald I van Blois te profiteren van de zwakke positie van Hugo Capet door de macht in Bretagne, en de graafschappen Chartres en Châteaudun te verwerven. Hij sloot een verbond met koning Lotharius van Frankrijk, en diens moeder Gerberga van Saksen en haar broer hertog Bruno van Lotharingen, tegen Normandië. De Normandiërs probeerden op de landdag te Soissons dit verbond uit elkaar te spelen, maar zonder succes. De koning en Theobald veroverden Évreux. In 962 viel Theobald Rouen aan maar werd buiten de stad door Richard verslagen. In de volgende jaren nodigde Richard Vikingbendes uit om de gebieden van zijn tegenstanders te plunderen, zo werd o.a. Chartres afgebrand. Uiteindelijk trok Theobald zich terug uit Évreux en werd vrede gesloten. Lothar en Richard sloten in 965 vrede aan de rivier de Epte. Lothar erkende de zelfstandighe positie van Normandië als feodaal vorstendom. Tevreden noemde Richard zichzelf in 966 hertog ("marchio") van Normandië.

Richard erkende in 968 Hugo Capet als zijn leenheer en wordt een van de belangrijkste krachten achter zijn verkiezing tot koning, die uiteindelijk pas bijna twintig jaar later zou plaatsvinden. Gesteund door Hugo voerde Richard nog aanvallen op Vlaanderen en Vermandois uit. Ook had Richard een conflict met Æthelred II van Engeland omdat de buit van Vikingplundertochten in Engeland op grote schaal in Normandië werd opgekocht. Door bemiddeling van de pauselijk legaat werd in 991 ternauwernood een oorlog tussen Normandië en Engeland voorkomen. Op 1 maart 991 werd een verdrag gesloten waarin werd beloofd dat ze elkaars vijanden niet zouden ondersteunen. Dit betekende vooral dat beide landen niet zouden toestaan dat Vikingen hun havens gebruikten als uitvalsbasis tegen elkaar, of als toevluchtsoord. Het verdrag leidde ook tot een toename in de handel tussen beide staten, en tot het huwelijk van Richards dochter Emma met Æthelred.

In 992 sloot Richard een bondgenootschap met hertog Conan I van Bretagne (bezegeld met een dubbelhuwelijk van hun kinderen) en Odo I van Blois (die eerder nog Dreux had verworven ten koste van Richard), tegen Fulco III van Anjou (die juist altijd een bondgenoot van Richard was geweest). De reden van deze wisseling was dat Fulco steeds machtiger werd en steeds meer bezittingen en invloed verwierf in Bretagne en in de grensstreken met zowel Normandie als Bois. Op 27 juni 992 wist Fulco echter met hulp van de graaf van Nantes, het bondgenootschap te verslaan waarbij Conan werd gedood.

Familie en nakomelingen
Richard was in zijn eerste huwelijk (960) getrouwd met Emma, dit huwelijk bleef kinderloos.

Onder de more danico (gewoonterecht van de Vikingen waardoor een man met meerdere vrouwen tegelijk getrouwd kon zijn) had Richard ook een relatie met Gunnora, een vrouw van Viking-afkomst. Zij hadden de volgende kinderen:

Richard II van Normandië
Robert de Deen
Mauger (ovl. ca. 1035), graaf van Mortain en Corbeil (door de rechten van zijn vrouw)
een onbekende zoon
Emma van Normandië, koningin van Engeland door haar huwelijken met Ethelred II en Knoet de Grote
Havise (ook Hedwige genoemd, ovl. 21 februari 1034), gehuwd met Godfried I van Bretagne
Mathilde (ovl. ca. 1015), getrouwd met Odo II van Blois
De more danico werd natuurlijk niet door de kerk erkend en als een heidense polygamie beschouwd. Richard en Gunnora zijn voor de kerk getrouwd om de benoeming (989) van hun zoon Robert tot aartsbisschop van Rouen mogelijk te maken. Bij die gelegenheid werden hun kinderen ge-echt.

Naast Gunnora had Richard nog een of meer andere vrouwen, die echter niet bekend zijn. Bij hen had Richard de volgende kinderen:

Godfried van Brionne (ca. 953 - ca. 1015)
Willem I van Eu, (978 - 1057)
Robert van Avranches
Beatrix (ovl. 18 januari 1035), gehuwd met Ebles, burggraaf van Turenne. Volgens een legende heeft ze in de omgeving van Turenne op wonderlijke wijze een groep pelgrims bevrijd. Beatrix en Ebles scheidden en Beatrix werd abdis van de abdij van Montivilliers.
onbekende dochter, gehuwd met Gilbert, lekenabt van Saint-Valery-en-Caux

Gezin/Partner: Gunnora. Gunnora is geboren circa 950; is gestorven circa 1031. [Gezinsblad] [Familiekaart]

1. Richard II van Normandië is geboren circa 964; is gestorven op 23 aug 1026 in Fécamp.

Aantekeningen:

Willem I van Normandië (ca. 907 - Picquigny, 17 december 942), ook Willem Langzwaard genoemd (in het Frans Guillaume Longue-Epée, in het oudnoors Viljâlmr Langaspjôt), was heerser over Normandië van 927 tot 942.

Willem was zoon van Vikingkoning Rollo en Poppa van Bayeux, vermoedelijk dochter van markies Berengar van Neustrië, en christen. Willem volgde zijn vader al kort voor diens overlijden in 928 op, omdat die niet meer in staat was om te regeren, als jarl van de Vikingen aan de monding van de Seine. Als graaf van Normandië (Normandië werd pas later tot een hertogdom gemaakt) huldigde hij de koning van West-Francië. Hij steunde de Vikingen van de Loire tegen Bretagne, wat er uiteindelijk toe leidde dat Bretagne onder gezag van Normandië kwam te staan. Rond 931 moest hij een opstand neerslaan van Noormannen die vonden dat Willem te veel was verfranst. In 935 sloot hij een politiek huwelijk met Liutgard van Vermandois, een dochter van Herbert II van Vermandois. Hij steunde in 936 de kroning van Lodewijk IV van Frankrijk maar koos al snel de kant van Hugo de Grote, en nam met hem deel aan de belegering van Reims en Laon. In 939 steunde Willem Herluinus II van Ponthieu die werd aangevallen door Arnulf I van Vlaanderen. Willem heroverde de strategisch gelegen stad Montreuil, die door Arnulf was bezet, en Herluinis huldigde Willem als zijn heer en stelde de Ponthieu onder zijn bescherming. Arnulf nodigde in december 942 Willem uit voor onderhandelingen te Picquigny. Daar aangekomen werd Willem echter door het gevolg van Arnulf vermoord, vermoedelijk door Arnulfs geadopteerde zoon (en onechte neef) Boudewijn van Cambrai.

Willem is een sleutelfiguur in de consolidatie van Normandië als feodaal vorstendom. Hij deed schenkingen aan de abdij van Mont Saint-Michel. Hij herbouwde de abdij van Jumièges omdat hij daar zijn oude dag wilde doorbrengen. Na zijn dood werd op zijn lichaam een sleutel gevonden van een kist waarin de stof voor een monnikspij bleek te zitten. Willem werd opgevolgd door zijn zoon Richard I van Normandië. Het lichaam van Willem Langzwaard ligt begraven in de kathedraal van Rouen.

Willem was volgens de more danico getrouwd met Sprota, een Bretonse, die hem zijn zoon Richard schonk. De "more danico" was het gewoonterecht van de Vikingen waardoor een man met meerdere vrouwen tegelijk getrouwd kon zijn, dit was dus geen kerkelijk huwelijk. Sprota hertrouwde met een rijke molenaar.

Het huwelijk met Liutgard van Vermandois bleef kinderloos.

Willem getrouwd Sprota. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Aantekeningen:

Rollo de Noorman (ca. 846 – 933), later gedoopt als Robert, was een Vikingkrijgsheer. Mogelijk dient hij vereenzelvigd te worden met Hrolf Ganger (Oudnoords voor Hrolf de Wandelaar). Hij zou zo genoemd zijn omdat hij een grote en zware man was en geen toenmalig paard sterk genoeg was[1] om hem te dragen en hij dus altijd moest lopen. In ieder geval is Rollo een Latijnse of Franse versie van de naam Hrolf.

Jeugd
Rollo zou een zoon zijn van Rognvald Eysteinsson en Ragnhilda. Na de dood van zijn vader moest hij vluchten uit Noorwegen. Hij is eerst naar familie op de Orkney-eilanden getrokken, en daarna naar familie op de Hebriden. In deze tijd is hij met een onbekende Keltische vrouw getrouwd. Uiteindelijk vestigde hij zich in Deens Engeland (Danelaw). Van daaruit gaf hij leiding aan een gezamenlijk Deens-Noors-Engelse plundertocht in Groter-Friesland en langs de benedenloop van de Rijn.

In 885 was hij een van de aanvoerders van de Vikingen tijdens het beleg van Parijs. Nadat het beleg was opgeheven leidde hij een plundertocht door Bourgondië.

In 896 doodde hij graaf Berengar van Bayeux (markgraaf van Neustrië), die eerdere Vikingaanvallen had afgeslagen, en nam zijn dochter Poppa tot vrouw.

Graaf van Normandië
In 911 werd Rollo tijdens een nieuwe rooftocht verslagen bij Chartres. Koning Karel de Eenvoudige besloot echter zaken met Rollo te doen en gaf hem met het Verdrag van Saint-Clair-sur-Epte het gebied rond de Seine-monding in leen, met Rouen als hoofdstad. Rollo nam daarmee de verplichting op zich om de rivier (en dus de stad Parijs) te verdedigen tegen andere Vikingen. Rollo liet zich dopen, scheidde van Poppa en trouwde met Gisela - een dochter van Karel. Volgens de overlevering was er een groot protocollair probleem: om leenman te worden moest Rollo knielen voor de koning en zijn voet kussen maar hij weigerde dat te doen. Bij wijze van compromis zou een van zijn ondergeschikten dat doen, maar die wilde ook niet knielen maar bukte, pakte de voet van de koning en tilde die zover op dat de koning zijn evenwicht verloor en achterover viel. Rollo trouwde in 919 weer met Poppa nadat Gisela was overleden.

Rollo heeft zich goed aan de afspraak gehouden om de Seine tegen andere Vikingen te verdedigen. Maar wel bleef hij zelf oorlog voeren en plundertochten houden in de rest van West-Francië. Hij breidde zijn macht uit tot de rivier de Vire maar bracht na verloop van tijd wel rust in zijn eigen graafschap. Daardoor konden de kloosterlingen van Rouen terugkeren naar hun kloosters, met hun relieken en kostbaarheden.

In 923 hield Rollo nog een plundertocht, samen met de Vikingen die zich aan de Loire hadden gevestigd. Koning Rudolf, Herbert II van Vermandois en Hugo de Grote, probeerden hem te onderwerpen maar werden in 924 door Rollo verslagen. Rudolf was gedwongen om Rollo ook de omgeving van Bayeux en Caen in leen te geven. Daarmee kreeg Normandië ongeveer zijn huidige vorm. In 925 hield Rollo een veroverings- en plundertocht naar Vlaanderen, Amiens en Noyon. Koning Rudolf en Herbert van Vermandois vielen daarop Normandië binnen, maar werden door Rollo tegengehouden. Wel kreeg hij toen te maken met een opstand in de regio rond Bayeux en een tegenaanval van Arnulf I van Vlaanderen. Die veroverde Eu en verbrandde de versterking met allen die daarin waren. Door bemiddeling van Hugo de Grote werd een vrede gesloten waarbij Rollo al zijn Vlaamse veroveringen weer afstond.

Rollo was weliswaar gedoopt maar bleef zijn leven lang zijn oude geloof trouw en voedde ook zijn kinderen daarin op.[bron?] Volgens de overlevering liet hij voor zijn dood 100 christelijke gevangenen doden, ter ere van de Noorse goden en verdeelde hij 100 pond goud over een aantal kerken, blijkbaar om zich zo dubbel te verzekeren van een goed hiernamaals. Rollo is begraven in de kathedraal van Rouen.

Huwelijken en kinderen
Rollo was driemaal gehuwd. Uit zijn eerste huwelijk met een onbekende Keltische vrouw kreeg hij:

mogelijk Kadline, die met een Schotse koning zou zijn getrouwd
mogelijk Niederga
Ongeveer 886 trouwde hij Poppa (ca. 870 - na 919), dochter van Berengar van Bayeux. Rollo scheidde van haar in 912 maar ze hertrouwden in 919. Zij kregen de volgende kinderen:

Willem I van Normandië, die zijn vader opvolgde als graaf van Normandië. Zijn afstammeling Willem de Veroveraar veroverde in 1066 Engeland.
Gerloc (917 - na 969), na haar doop Adela genoemd, trouwde in 935 met Willem III van Aquitanië
Het huwelijk met Gisela, buitenechtelijke dochter van Karel de Eenvoudige, bleef kinderloos.

Rollo getrouwd Poppa van Bayeux. Poppa is geboren circa 846; is gestorven circa 931. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Aantekeningen:

Poppa van Bayeux (in de bronnen als Popa geschreven) was de echtgenote of frilla (more danico) van de Noormannen-jarl Rollo (ca. 846 - 931.

Nakomelingen[bewerken]
Poppa en Rollo hadden minstens twee kinderen:

Willem Langzwaard (900/905 - vermoord op 17 december 942), graaf van Rouen
Gerloc, die na haar doop Adele heette (gestorven na 969)
Herkomst[bewerken]
Poppa's herkomst is niet met zekerheid geweten, daar er drie overleveringen voorhanden zijn, van dewelke reeds in de 11e eeuw was geweten, dat ze elkaar tegenspraken:

De het dichtst bij de gebeurtenissen aansluitende getuigenis over Poppa (respectievelijk de hier naamloze moeder van Willem Langzwaard) stamt uit de 10e eeuw en is een klaaglied over de dood van Willem, die volgens deze bron aan de andere kant van de zee ("transmarinus") als kind van een (toen noch) heidense vader en een christelijke moeder werd geboren. De historicus Jean Renaud verdedigt op basis van deze vermelding, dat Poppa een concubine van Rollo was, die als schaapherderin van de Hebriden kwam.
Volgens de Chronico Rotomagensi en de Annales Rotomagensi (11e eeuw) was Poppa dan weer de dochter van graaf Guido (Gui, Wido) van Senlis en zus van graaf Bernard van Senlis, die Rollo na de dood van zijn echtgenote Gisla in 913 huwde en wiens beider zoon Willem Langzwaard is. In deze overlevering duikt Bayeux als plaats van herkomst van Poppa niet op.
Deze vindt men enkel in de derde overlevering terug. Dudo van Saint-Quentin, de eerste kroniekschrijver van Normandië, bericht in zijn in de periode 1015–1026 geschreven De moribus et actis primorum Normanniae ducum, dat Rollo met Poppa, de dochter van graaf Berengar, was getrouwd en dat Willem hun zoon was, maar vermeldt ook, dat Bernard van Senlis de broer van de moeder van Willem Langzwaard zou zijn geweest] een combinatie, die niet mogelijk is, daar Bernard van Senlis niet de zoon van Berengar was.
Dudo van Saint-Quentin kreeg deze informatie grotendeels - zoals hij zelf schrijft - als mondeling bericht van Raoul d’Ivry, graaf van Bayeux en door zijn moeder Sprota een halfbroer van Rollo's oom Richard I. De berichten van Dudo staan niet geheel foutloos bekend, waardoor ze door enkele onderzoekers over het algemeen als weinig betrouwbaar worden gezien en tot en met Rollo's woonachtig-zijn in Normandië, al zeker tot het jaar 911, als fantasieproducten afgedaan, waartoe ook de geschiedenis van Poppa "van Bayeux" uit de jaren 880 behoort.

De latere kroniekschrijvers Willem van Jumièges (- na 1070), Ordericus Vitalis (- 1142) en Wace (- na 1174) baseerden zich op Dudo, maar weken in de details ten dele aanvullend af. Volgens Willem van Jumièges (Gesta Normannorum Ducum) was Poppa de dochter van een edele genaamd Berengar en werd ze door Rollo bij de verovering van Bayeux ontvoerd, die zich daarna met haar "volgens de zeden van de Denen" ("more danico") met haar verbond, waarbij hij als nakomelingen uit deze verbintenis buiten Willem ook een dochter genaamd Gerloc vermeldt. Ordericus Vitalis vermeldt dat Rollo Bayeux had veroverd, graaf Berengar van Bayeux gedood en diens echtgenote en dochter Poppa had ontvoerd. Elders dateert hij de verovering van Bayeux in 886 en vermeldt dat Rollo met Poppa was getrouwd.

De tegenspraken in de drie overleveringen waren reeds in de 11e eeuw opgevallen.

Willem van Jumièges berichtte (bij het vermelden van de roof van Poppa in 886 en het bericht over Rollo's weduwenaarschap en huwelijk met Poppa in 913), dat Rollo Poppa heeft verstoten, maar later opnieuw met haar is getrouwd.
Robert van Torigni combineert de informatie, eraan voorbijgaand dat Poppa dan de dochter van Berengar van Bayeux en kleindochter van Guido van Senlis zou zijn geweest.
Ook in het huidige onderzoek vindt men talrijke pogingen, vat te krijgen op de tegenstrijdigheden door interpretatie van de gegevens, zoals:

Bernhard van Senlis zou niet de broer, maar de zwager van Berengar zijn geweest, d.i. de echtgenoot van een tante langs moederskant van Willem – hetgeen het begrip "avunculus" zou uitbreiden naar een aangetrouwde oom.
Dudo van Saint-Quentin heeft Poppa met Sprota, de concubine van Willem omgewisseld, die in werkelijkheid uit Bretagne afkomstig is.
Berengars weduwe trouwde met graaf Guido van Senlis, waardoor Poppa zijn stiefdochter werd. Bernard van Senlis was hierdoor als halfbroer van de moeder de "halfoom" van moederskant van Willem.
Dudo's informatie (en die van zijn navolger) zou zijn af te wijzen, terwijl het klaagleid en de kronieken uit Rouen daartegen de daadwerkelijke feiten zouden weergeven: Rollo zou rond 905 vader van Willem zijn geworden, waarvan de moeder mogelijk Popa heette, dochter van graaf Guido van Senlis en zus van graaf Bernard van Senlis (waarmee het bestaan van een eerdere echtgenote genaamd Gisla eveneens wordt afgewezen).